ÇİĞLİ İLÇESİ CUMHURİYET MAHALLESİ KÖSELER MEVKİİNDE YAPILAN GÖZLEMLERLE İLGİLİ TMMOB JEOFİZİK MÜHENDİSLERİ ODASI İZMİR ŞUBESİNİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ

30 Mart 2021 tarihinde TMMOB Jeofizik Mühendisleri İzmir Şubesi Yönetim Kurulu ve Sürekli Bilimsel Teknik Kurul Üyelerinden oluşan bir inceleme ekibi, Çiğli İlçesi Cumhuriyet Mahallesi`nde ikamet eden vatandaşlarımızdan ve Mahalle Muhtarı`ndan alınan bilgiye dayanılarak gözlemlerde bulunmak üzere Harmandalı Düzenli Katı Atık Depolama Tesisinin de bulunduğu bölgeyi ziyaret etmiştir. Tesisi çevreleyen yamaç alanlarda (özellikle K ve B yöndeki) meydana gelen heyelanların nedeninin yerinde gözlemlenmesi amacıyla yapılan incelemeler ve bölge halkından alınan bilgiler doğrultusunda oluşan saptamalar ve görüşler aşağıda listelenmektedir.

 

Ø  Bölge halkından 2018 yılında bölgede gaz (metan gazı) üretimi amaçlı sondajlar açıldığı bilgisi alınmıştır. Yine bu sondajların açılmasının ardından bu heyelan hareketinin başladığı ve 7 Ağustos 2019 günü ilk büyük kaymanın gözlendiği ifade edilmektedir.

 

Ø  Harmandalı Düzenli Katı Atık Depolama Tesisi, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından hizmete alındığı 1992 yılından beri işletilmektedir. Harmandalı çöplüğü azami 10-15 yıl depolama ömrü olan bir alan olarak belirlenmiş olmasına rağmen gözlemin yapıldığı gün itibari ile evsel atıkların depolanması amacıyla halen kullanılmaktadır. Kapasitesinin çok üzerinde oluşan kontrolsüz çöp birikimi (günlük 2-4 bin ton) sürekli gündelik çözümlerle bölgeden alınan topraklarla örtülmekte olduğu ve çevresel sorunlara yönelik herhangi bir önlem alınmadığı yazılı ve sözlü basın gündeminde sıklıkla yer almaktadır.

 

Ø  Evsel atık depolama alanının gerek kuzeyinde gerekse doğusunda karmaşık geometrili, boyutları birkaç santimetre ile 4 metre arasında değişen kayma düzlemleri gözlenmektedir. Sürekli Bilimsel Teknik Kurul üyemizin üç hafta önce bölgede yaptığı gözlemlerle kıyaslandığında, bölgedeki kayma hareketinin son bir ay içinde çok hızlandığı ve sadece bu ay içinde toplamda 2 metreye varan bir kayma hareketinin bölgenin bazı yerlerinde gerçekleştiği saptanmıştır.

 

Ø  Evsel atık depolama alanının doğusunda bulunan ve şiddetli kayma hareketinin yaşandığı bu alanın imara açılmış olduğu ve yedi kat imar verildiği bilgisi alınmıştır. Bölgedeki bir ev yan yatmış olup boşaltılmış ve kullanıma kapatılmıştır. Bunun yanısıra, bölgede yüksek gerilim hattı çalışmaları için yapımına başlanan iki direğin montajı kayma hareketi nedeniyle tamamlanmamış olup direklerin ayakları simetrisini kaybetmiştir.

 

Ø  Evsel atık depolama alanının hemen doğusunda bulunan bir büyükbaş hayvan barınağının atık depolama tesisi tarafında yerden su çıkışları gözlenmiştir. Bu su çıkışları heyelan alanı boyunca farklı yerlerde de bulunmakta ve yamaç eğimi boyunca akarak birleşmekte ve küçük dereler oluşturmaktadır. Atık depolama alanına birkaç metre uzaklıkta yüzeye çıkan bu suların temiz su olması mümkün değildir. Yağmur sularının çöplükle etkileşime girdikten sonra çöp sularıyla da karışarak zemine süzüldüğü ve zayıf noktalardan yüzeye çıktığı değerlendirilmiştir. Bu sular kontrolsüz bir biçimde yüzeyde akmakta ve uygun yerlerde birikmekte olup yeraltı sularına karışmaktadır.

 

Ø  Önlem alınabilecek nitelikte duraylılık sorunlu alanlarda; kontrolsüz malzeme alımı, kazı vb. girişimlerden kaçınılmalı; kazılar kontrollü olarak yapılmalı ve şevlerin duyarlılığı gözlenmeli, yol ve inşaat kazı şevleri açıkta bırakılmayarak istinat vb. dayanma yapıları ile desteklenmelidir. Kazı şev yüzeylerinde gerekli görülmesi durumunda mühendislik önlemleri alınmalıdır.

 

Ø  İnceleme alanında yüksek yeraltı suyu seviyesi nedeni ile bu alanlarda yapılacak yapıların gerek kazı aşamasında gerekse yapı temelleri açısından yeraltı suyunun aşındırıcı ve olumsuz etkisi göz önüne alınarak gerek yapı malzemesi seçiminde gerekse diğer proje parametrelerinde gerekli özen gösterilmeli; gerek yüzey suları gerekse yüzey altı suyunun olumsuz etkilerine karşı çevre ve temel altı drenaj ve izolasyon önlem projeleri uygulanmalıdır.

 

Ø  Alanda oluşturulacak şevlerde, şev yüksekliği, şev açısı ve zemin mukavemeti parametreleri göz önünde bulundurularak yapılmalı, şev üstüne gelecek ilave yükün doğal yamaca ve/veya yapay şeve etkisi ile şev/yamaç kenarına bırakılacak mesafe vb. güvenlik parametreleri ile bitişik parametrelerde yapı ve kazıdan etkilenecek yapı veya tesislerin güvenliği, bina yüküne bağlı şev duraylılığı değerlendirilmesi, kademe sayısı, şev eğim açıları ile mevcut ve ilerde yapılacak bina konumları, binaların birbirine olan mesafeleri bütünsellik içinde irdelenmelidir.

 

Ø  Sözü edilen yamaçlarda gözlemlenen heyelanların oluşum nedeni, olasılıkla atık depolama alanın tabanından sızan suların yağmur sularının da katkısıyla yamaçlarda şev dengesini bozarak yer altında kayma yüzeyi oluşturmasıdır. Bu sular sahada küçük dereler halinde yüzeyde de akmaktadırlar. Kayma yüzeyi üzerindeki jeolojik örtü yapı dayanımını kaybederek yamaç aşağı kaydığı gözlemlenmiştir. Bu kaymaların daha da ilerlemesi durumunda Harmandalı-Cumhuriyet Mahallesi üst bölümlerini etkilemesi beklenen bir durum olacaktır. Günde yaklaşık dört bin ton kadar evsel atık depolanan alandaki birikimin neden olduğu yükün yamaçlarda gözlenen kaymalar üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu düşünülmektedir.

 

Ø  Bu gözlemleri daha somut bilgilere dönüştürmek amacıyla sahada farklı noktalarda (özellikle heyelan çatlakları arasında ya da sondajlarda) metan gazı ve atık suyu ölçümleri ve analizi yapılmalıdır. Ayrıca, civarda bulunan konutlarda ikamet eden bazı kişilerden gözlem yapılan sahanın yedi kat imarlı olduğu bilgisi de alınmıştır. Alanda bulunan bir konutun oluşan ve gözlemlediğimiz heyelan nedeniyle hasar görmesi sonucu boşaltılmış olması, yine büyükbaş hayvan barınağında (ahırı) benzer bir durumun gözlenmesi, yüksek gerilim enerji hattı için yapılan metal direklerin ayaklarında oluşan deformasyonların saptanması gözlemlenen alanın ve çevresinin ne kadar büyük bir tehlike altında olduğunun kanıtıdır. Bu nedenle, yerel ve idari yönetimlerin (belediyeler, kaymakamlık ve valilik) ivedilikle gerekli önlemleri alması gerekmektedir. Alınacak önlemlerin başında sahada ayrıntılı jeofizik-jeolojik-jeoteknik araştırmaların geciktirilmeden yapılması/yaptırılması, imar planlamasının bu araştırmaların sonuçlarına göre yeniden gözden geçirilmesi gelmektedir. Yine sahada yapılan gözlemlerde yer yer kabarmaların görülmesi, atık depolama alanında oluşan metan gazlarının yeraltında birikiminden kaynaklanan etkiler nedeniyle olup olmadığı, metan gazı ölçümleriyle belirlenmelidir. Bölge, bu çalışmaların sonucu alınıncaya kadar imara kapatılmalı, rapor sonuçlarına göre yeni bir imar planı hazırlanmalıdır. Yerel ve idari yönetimlerin duyarsızlığı çevrede yaşayan vatandaşların can ve mal kayıplarına neden olabilecektir.

 

Ø  Bölgedeki su çıkışları takip edilmeli ve kimyasal analizleri yapılmalı, bu suların uygun yöntemlerle yeraltı sularına karışması engellenmelidir. Gözlenen kaymalardan ve daha önce açılmış olan inceleme kuyularından gaz ölçümü alınmalı ve bu kaymanın çöplükteki olası gaz birikimi ile bir bağlantısının olup olmadığı araştırılmalıdır. Çöp depolama alanının sınırını belirleyen ve üzerinde İzmir Büyükşehir Belediyesi`nin logosunun ve adının bulunduğu prefabrik duvarlar kayma nedeniyle yan yatmış olmasına rağmen önlerine toprak yığılarak dik durmaları sağlanmaya çalışılmıştır. Böyle uygulamalar çözüm değildir. Atık depolama alanı ivedilikle kullanıma kapatılmalı ve modern atık bertaraf ve depolama uygulamaları hayata geçirilmelidir. İzmir`in bu konuda kaybedecek bir günü bile yoktur. Ayrıca öncelikle bölge halkı olmak üzere tüm İzmirliler yaşanan durum ve uygulanacak çözümler hakkında sürekli bilgilendirilmelidir.

 

Kamuoyuna saygı ile duyurulur.

 

 

 TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası

 İzmir Şubesi

 XI. Dönem Yönetim ve

 Sürekli Bilimsel Teknik Kurulu

 

EK: Bölgede çekilen resimler